W celu zrozumienia roli i znaczenia świadectwa wiary ukoronowanego męczeństwem św. Jozafata Kuncewicza, arcybiskupa połockiego, należy koniecznie odwołać się do czasów, w których żył i działał.
Urodził się ok. 1580 r. we Włodzimierzu na Wołyniu. Z pewnością został ochrzczony w wierze prawosławnej i nadano mu imię Jan. Po zawarciu unii realnej między Koroną a Wielkim Księstwem Litewskim w 1569 r. ziemie, na których urodził się i spędził dzieciństwo przyszły biskup unicki, znalazły się na terenie Polski. Tereny I Rzeczypospolitej w XVI wieku zostały także doświadczone przez reformację.
Z tego też powodu niedługo po zakończeniu obrad soboru trydenckiego, w 1564 r., na wezwanie biskupa warmińskiego Stanisława Hozjusza przybyli jezuici. Przez ich posługę duszpasterską oraz edukację katolicyzm umocnił się na ziemiach polskich, ale jednocześnie pojawiła się idea zawarcia unii kościelnej między Kościołem prawosławnym w Rzeczypospolitej a Rzymem. Należy pamiętać, że zwłaszcza po soborze trydenckim stanowisko Kościoła katolickiego w sprawie innowierców bardzo się usztywniło, przez co traktowano ich tak, jakby znajdowali się w jakiejś próżni eklezjalnej, w której są pozbawieni wszelkich środków zbawienia i tym samym bardzo narażeni na wieczne potępienie.
Widok z drugiej strony
Część prawosławnych, zauważywszy skuteczność reform, które zostały wdrożone w Kościele katolickim po soborze trydenckim na terenie Rzeczypospolitej, postulowała podobne zmiany w Kościele prawosławnym. Za dokonanie takich zmian miałby odpowiadać patriarcha Konstantynopola jako formalny zwierzchnik Kościoła prawosławnego w tamtym czasie. Urząd patriarchy Konstantynopola w imperium osmańskim był jednak bardzo skorumpowany, a postawy moralne biskupów prawosławnych w samej Rzeczypospolitej budziły wiele kontrowersji i wątpliwości. Zresztą sam patriarcha Konstantynopola Jeremiasz II podczas wizytowania metropolii kijowskiej wprowadził z tego powodu zarząd komisaryczny, co przyczyniło się do zaostrzenia konfliktu między miejscową hierarchią prawosławną a patriarchą. Dlatego też część prawosławnych duchownych po rozmowach z władzami świeckimi Rzeczypospolitej oraz przedstawicielami Kościoła katolickiego zdecydowała się na zawarcie unii z Rzymem, która została ostatecznie potwierdzona na synodzie w Brześciu w 1596 r. Odtąd wiara prawosławna w Rzeczypospolitej została formalnie wyjęta spod prawa.
Pełna treść tego artykułu
w wersji drukowanej
lub w e-wydaniu.
