Jasna Góra wciąż zaskakuje miejscami pełnymi tajemnic, odkrywanych przy okazji remontów lub badań archeologicznych.
Niektóre z tych miejsc poddane zabiegom rekonstrukcyjnym są dostępne do zwiedzania, ciągle jednak istnieje wiele jasnogórskich zakamarków, do których przeciętny pielgrzym, z różnych względów, nie ma na co dzień dostępu. Uchylamy rąbka tajemnicy, opowiadając o tych przestrzeniach.
Paulińska strażnica mądrości
Jednym z takich miejsc jest jasnogórska biblioteka, która może być uznawana za jedno z najpiękniejszych wnętrz bibliotecznych w skali europejskiej, a może i światowej. Dokładna data jej powstania nie jest znana. Pierwsze źródła wspominają o niej przy okazji wizytacji klasztoru przez jezuitę o. Stanisława Reszkę w 1585 r. W XVII wieku biblioteka była miejscem dydaktycznym dla powstałego w tamtym czasie Studium Zakonnego, był to czas jej szybkiego rozwoju. Z inwentarza ksiąg wynika, że już w 1614 r. liczyła 1445 dzieł w 1610 woluminach. Po wielkim pożarze, który wybuchł na Jasnej Górze w 1690 r., postanowiono wybrać jej nową lokalizację. Definitywnie sprawę tę rozstrzygnięto w 1736 r. Decyzja o budowie obecnych pomieszczeń bibliotecznych została podjęta przez generała Zakonu Paulinów o. Chryzostoma Koźbiałowicza, który na ten cel zaproponował zachodnie skrzydło klasztoru. Budowa nowego pomieszczenia była wielkim przedsięwzięciem. Architektonicznie biblioteka jest wydłużoną salą, zbudowaną na planie prostokąta, nakrytą sklepieniem zwierciadlanym. Na wielkim plafonie została namalowana bogini Minerwa – jako personifikacja mądrości. Zasiada ona w obłokach, opierając dłoń na zwierciadle, w którym odbija się otoczona promieniami Gołębica, symbol Ducha Świętego, od którego pochodzi „Mądrość, która zbudowała sobie dom” w umysłach czterech Ewangelistów, Ojców i doktorów Kościoła prowadzących wielką dysputę. Od początku istnienia biblioteki gromadzono w niej dzieła zawierające komentarze biblijne, literaturę monastyczną, dzieła historyczne świeckie i kościelne, hagiograficzne i słowniki. W późniejszym czasie dołączono wydawnictwa dotyczące nauk matematycznych i wojskowych, a także dzieła wydane przez prężnie działającą w XVIII wieku oficynę paulińską. Zbiory biblioteczne zabezpieczane są drewnianymi futerałami. Pudła, wykonane z sosnowego drewna, oklejono z zewnątrz marmurkowym papierem introligatorskim. Grzbiety futerałów obciągnięto barwioną skórą bydlęcą, nadając im w ten sposób kształt niezwykle kunsztownych ksiąg.
Dzięki tej niebanalnej kompozycji sztuki architektonicznej, malarskiej i introligatorskiej biblioteka staje się miejscem niezwykłym, dostarczając przez swe piękno niesamowitych wrażeń estetycznych.
Przy wspólnym stole
Za klauzurą znajduje się refektarz. Jest to miejsce, w którym jasnogórscy paulini wspólnie spożywają posiłki. Powstawał on w XVII wieku, w czasie kiedy jasnogórski kompleks z klasztornego przeradzał się w wojskową twierdzę. Refektarz to bardzo obszerna sala na planie wydłużonego prostokąta o wymiarach: 26,5 m długości, 10 m szerokości, 5,5 m wysokości. Jest nakryta barokowym, bezprzęsłowym sklepieniem kolebkowym. Do samej sali prowadzi barokowy portal wykonany z piaskowca. We fryzie na czarnej marmurowej tablicy widnieje napis: refectorium. Z dawnego wyposażenia refektarza pozostał późnobarokowy (1736) lawaterz na ścianie północnej. Jest to naczynie w kształcie misy z umieszczonym nad nim kranem. Do tego naczynia wlewano wodę i zakonnicy myli w nim ręce przed posiłkiem. Olbrzymie wrażenie robi bogato zdobiony, barokowy sufit.
Miejsce egzorcyzmów
W bocznej nawie jasnogórskiej bazyliki znajduje się wejście do Kaplicy Świętych Relikwii. Kaplica ta otwierana jest niezwykle rzadko, zazwyczaj w uroczystość Wszystkich Świętych. Zgromadzone są w niej relikwie świętych sprzed wieków, np. św. Walentego, oraz współczesne, m.in. bł. Carla Acutisa czy bł. kard. Stefana Wyszyńskiego. Sama kaplica powstała w XVII wieku, za jej zaprojektowanie odpowiadał znany architekt Goltzman. W tym samym wieku rozpoczęto gromadzenie relikwii. Podczas ostatniej konserwacji bazyliki zostały w niej odkryte oryginalne zdobienia, polichromie na szafach i ołtarzach oraz wyjątkowe obrazy. Warto wspomnieć, że w kaplicy odprawiano kiedyś egzorcyzmy, „aby mieć wstawiennictwo świętych, by i oni wspomagali w zmaganiu się z duchem ciemności, z szatanem”.
Tajemnicze krypty
Pielgrzymi, którzy przybywają na Jasną Górę wyłącznie w okresie letnim, nie mają szans zwiedzić krypty znajdującej się pod Kaplicą Cudownego Obrazu Matki Bożej. Otwierana jest ona wyłącznie w listopadzie. W jej wnętrzu, na wprost wejścia, znajduje się ołtarz, przy którym kapłani odprawiają Msze św. za zmarłych. Wokół ołtarza ustawione są urny z wypisanymi imionami i nazwiskami zmarłych paulinów. W ścianach korytarza prowadzących przed ołtarz znajduje się 36 wnęk grobowych, w których przez sześć wieków byli chowani paulińscy ojcowie i bracia. Ten rodzaj pochówku wynikał z reguły św. Augustyna. Polegała ona na tym, że zmarłego wystawiano w drewnianej trumnie w kościele, by można było się z nim pożegnać i odprawić nabożeństwo. Następnie ciało znoszono do podziemi, gdzie układano je na desce z kamieniem pod głową i zamurowywano w niszach. Gdy minęło 100 lat, wnęki opróżniano, a prochy wsypywano do urn.
Na ścianie przed wejściem do krypty umieszczona jest tablica z wykazem pochowanych zakonników. Odnaleźć na niej można m.in. generałów zakonu: o. Piusa Przeździeckiego, o. Piotra Markiewicza czy o. Alojzego Wrzalika.
