Co łączy Betlejem, Rzym, Pragę, Christkindl z Krakowem, podkarpacką Jodłową i Jaszkową Dolną na Śląsku? W każdym z tych miejsc szczególną czcią otacza się Dzieciątko Jezus.
Wszystko ma swój początek w betlejemskiej grocie, gdzie Jezus przyszedł na świat. To do niej zmierzali chrześcijanie, na początku nieliczni, a w czasach średniowiecza w coraz większej liczbie, by na modlitwie rozważać tajemnicę Bożego Narodzenia. Wielu z nich podążało do Palestyny z własną figurką Dzieciątka Jezus, by dotknąć ją o betlejemski żłóbek. Gdy wracali do domów, uświęcone w ten sposób figurki stawały się cenną relikwią i zalążkiem czci Dzieciątka w Europie. Za sprawą św. Bernarda z Clairvaux kult Dzieciątka Jezus stał się ważnym elementem duchowości założonego przez niego zakonu cystersów. Na cysterskiej duchowości oparł swój kult Dzieciątka św. Franciszek z Asyżu, który w 1223 r. zorganizował pierwszą żywą szopkę bożonarodzeniową. Zanim jednak powstały tradycyjne dziś szopki, w okresie Bożego Narodzenia w prywatnych domach stawiało się właśnie figurki Dzieciątka Jezus. W średniowieczu cześć Zbawiciela pod postacią dziecka rozpowszechniona była już w Czechach, krajach niemieckich, Skandynawii i Niderlandach. W okresie reformacji i reformy Kościoła po soborze trydenckim kult Dzieciątka rozwijał się przede wszystkim w ośrodkach karmelitańskich. Jedna z pobożnych legend mówi, że Święta Rodzina podczas ucieczki do Egiptu miała się zatrzymać u pustelników na Górze Karmel. Pewne jest natomiast, że najstarsza figurka Dzieciątka Jezus przechowywana jest w karmelitańskim klasztorze św. Józefa w Ávila.
Mały Król z Beaune
Za kolebkę kultu Dzieciątka Jezus w Europie i światowe jego centrum aż do XVII wieku przyjęło się uważać karmel francuski, a dokładnie karmelitański klasztor w Beaune. Czczona tam była figurka Dzieciątka zwana Małym Królem chwały (Petit Roi de gloire), z diademem na głowie, berłem w lewej dłoni i z prawą dłonią wzniesioną w geście błogosławieństwa. W Beaune powstały liczne praktyki związane z kultem, takie jak praktykowane każdego 25. dnia miesiąca „Wspomnienie Dzieciątka Jezus”, nowenna do Bożego Narodzenia, litania, oficjum ku czci Dzieciątka Jezus czy procesja z figurką. Ruch pielgrzymkowy do Beaune zahamowany został znacząco w czasie rewolucji francuskiej, jednak miłość do małego Jezusa i pobożne praktyki za sprawą zarówno samych pielgrzymów, jak i kolejnych zakonów, które je przejmowały, rozszerzały się po świecie.
Jezulátko z Pragi
Od XVII wieku kolejnym wielkim ośrodkiem kultu Dzieciątka Jezus staje się karmelitański kościół Matki Bożej Zwycięskiej na Małej Stranie w Pradze. Stąd kult promieniuje na Europę Środkową, Włochy, Belgię, ale też odległe Amerykę Łacińską, Australię i Azję.
Największy skarb kościoła – wykonana z drewna i pokryta woskiem figurka Praskiego Dzieciątka Jezus (Pražské Jezulátko) przywędrowała z dalekiej Hiszpanii i jest dziełem nieznanego artysty z połowy XVI wieku. Mierzy zaledwie 47 cm i przedstawia dziecko w wieku ok. 3 lat ubrane w białą koszulkę, spod której widać bose nóżki. Jezusek delikatnie się uśmiecha i ma jasne zwichrzone loki. W lewej rączce trzyma jabłko królewskie, a prawą rączką, którą wznosi, błogosławi.
Figurka była pierwotnie w posiadaniu możnego rodu Marquinez de Lara y Mendoza i została przywieziona do Czech, gdy pochodząca z tego rodu hrabianka Maria w 1556 r. wyszła za szlachcica i dyplomatę Vratislava z Pernštejna. Trzydzieści lat później Maria podarowała ją swojej córce Poliksenie z Lobkovic, a ta z kolei w 1628 r. – karmelitom bosym. Wkrótce figurka Dzieciątka została uznana za cudowną, dramatyczna historia sprawiła jednak, że omal nie została zapomniana. Gdy w okresie wojny trzydziestoletniej do Pragi wtargnęły wojska saskie, splądrowały kościół wraz z klasztorem Karmelitów na Małej Stranie. Praskie Dzieciątko z odłamanymi rączkami kilka lat przeleżało porzucone w śmieciach za ołtarzem. Figurkę odnaleziono i odnowiono dopiero w 1637 r., szczęśliwie po latach przerwy jej kult nie tylko został przywrócony, ale też wzmógł się znacznie za sprawą wielu łask i cudów, których doświadczali wierni. Jednymi z cudów przypisywanych Dzieciątku były ochrona miasta przed zarazą i obrona Pragi w 1648 r. w czasie oblężenia przez Szwedów. Jezulátko także dziś odwiedzane jest przez setki wiernych dziennie, a figurka stanowi również niemałą atrakcję turystyczną, bowiem od 1713 r. istnieje tradycja ubierania Praskiego Dzieciątka w kolorowe, zgodne z kalendarzem liturgicznym, szaty.
Santo Bambino z Rzymu
Jedno z najsłynniejszych obecnie sanktuariów Dzieciątka Jezus na świecie znajduje się na rzymskim Kapitolu. Tam w jednej z kaplic bazyliki Santa Maria in Aracoeli znajduje się figura Dzieciątka Jezus w koronie ze złota i drogocennych kamieni. Papieska korona została nałożona Dzieciątku, gdy Leon XIII w 1894 r. oficjalnie zezwolił na oddawanie czci figurce. Rzymianie mówią o niej z wielką czułością – Santo Bambino (Święte Dzieciątko), Er Pupo de Roma (Dziecko Rzymu), Bambinello (Małe Dziecko). Nie zmienia się to, mimo iż 1 lutego 1994 r. oryginalna 60-centymetrowa figurka z drewna oliwnego, która liczyła 500 lat, została skradziona i zastąpiona kopią.
Jeśli wierzyć legendom, historia powstania figurki i jej przybycia do Rzymu ma cudowny charakter. Cudowne, lecznicze właściwości przypisywane są też samej figurce, a wydarzenie z XIX wieku zapoczątkowało niezwykły zwyczaj. Pewien chory szlachcic z rodu Torlonia poprosił o przyniesienie figurki do jego łóżka i cudownie, ku zdziwieniu lekarzy, pokonał chorobę. Od tego czasu opiekujący się kościołem franciszkanie otrzymywali wiele próśb o wysłanie figurki Santo Bambino do chorych, czemu służył aż do początku XX wieku będący stale w pogotowiu powóz Torlonich. Z czasem powóz zastąpiła karetka pogotowia, a zwyczaj ten przerwała dopiero kradzież oryginalnej figurki. Dziś kopia figurki nie nawiedza chorych, a bazylikę opuszcza tylko w jeden dzień roku – 6 stycznia, gdy przenoszona jest na plac Kapitoliński, skąd błogosławi Rzymowi. Chętnie natomiast jest odwiedzana przez pielgrzymów z całego świata i rzymian, którzy niezależnie od wieku zasypują Santo Bambino listami z prośbami o błogosławieństwo i łaski, wierząc, że nadal czyni cuda.
Poczta Dzieciątka z Jezuskowa
W okresie baroku funkcjonowało w sumie ok. 50 sanktuariów Dzieciątka Jezus, z których do dzisiaj przetrwały ośrodki kultu m.in. we wspomnianych już Pradze i Rzymie, w Monachium, Plateros, na filipińskiej wyspie Cebu czy w Christkindl, które dziś jest dzielnicą miasta Steyr w Górnej Austrii. Nazwa Christkindl oznacza po polsku „Dzieciątko Jezus”, choć potocznie tłumaczy się ją na swojsko brzmiące Jezuskowo. Nazwa miejscowości wywodzi się od figury Jezusa, którą uważano za cudowną. Według przekazów, historia sanktuarium rozpoczęła się w XVI wieku za sprawą uzdrowienia chorego wędrowca. Gdy ukazał mu się na drzewie mały Jezus, modlił się o zdrowie i cudownie je odzyskał. Z czasem, gdy w miejscu cudu powstały kaplica i kościół, nazwano je Christkindl. Dziś miejsce to warte jest odwiedzenia przynajmniej z trzech powodów – barokowego sanktuarium, jednej z największych (liczącej ponad 700 postaci), szopek na świecie i niezwykłego urzędu pocztowego. Do tego, otwartego tu w 1950 r., urzędu przychodzą wysyłane z całego świata życzenia do Dzieciątka Jezus, których liczbę szacuje się na ok. 2 mln rocznie. Na każdy z listów się odpowiada i odsyła z okolicznościową bożonarodzeniową pieczątką.
Podkarpackie Betlejem w Jodłowej
W Polsce, gdzie kult Dzieciątka Jezus dotarł z Pragi, najbardziej znanym Jego sanktuarium jest Jodłowa w diecezji tarnowskiej. Kult małego Jezusa rozpoczął się tu na przełomie XIX i XX wieku, a czczona tu figurka jest drugą, sprowadzoną do kościoła w Jodłowej w 1900 r. Niedługo później założona została Księga łask Dzieciątka Jezus w Jodłowej, w której dwa pierwsze wpisy mówią kolejno o wytryśnięciu źródła i uzdrowieniu epileptyka. Jodłowskie Dzieciątko, nieco mniejsze od praskiego oryginału, ukoronowane zostało w 1908 r. cenną złotą koroną wysadzaną rubinami, szmaragdami, szafirami i brylantem, i podobnie jak Jezulátko przebierane jest stosownie do okresu liturgicznego. Od 1956 r. w sanktuarium w Jodłowej, które nazywane jest Polskim Betlejem lub Podkarpackim Betlejem, odprawiane jest nabożeństwo do Boskiego Dzieciątka, zwane Drogą Betlejemską, podczas którego rozważa się 12 tajemnic z życia Dzieciątka Jezus.
Dzieciątko Koletańskie z Krakowa
W niewielkim kościele św. Józefa Sióstr Bernardynek przy ul. Poselskiej w Krakowie od wielu lat czczone jest Dzieciątko Koletańskie. Nazwa figurki, w której Dzieciątko doznaje czci, pochodzi od dawnego zakonu tercjarek franciszkańskich zwanych koletkami, to u nich bowiem pierwotnie się znajdowała. Krakowskie Dzieciątko pochodzi z późnego gotyku i przedstawia małego Jezusa siedzącego na tronie. Jak głosi legenda, figurka miała przybyć do Krakowa z nurtem Wisły i zatrzymać się przy klasztorze Koletek. Dalsze losy figurki są równie nadprzyrodzone – cudownie ocalała z pożaru klasztoru i kościoła, który wybuchł podczas potopu szwedzkiego. Później trafiła do siedziby Bernardynek, gdzie w przyklasztornym kościele do dziś otaczana jest kultem. U Dzieciątka Koletańskiego łaski wypraszają małżeństwa starające się o potomstwo, ale Dzieciątku zawdzięcza się wiele innych cudów, o czym świadczą liczne wota składane przez wiernych.
Mały Jezusek z Jaszkowej Dolnej
Gdy przychodzi Adwent, figurka Dzieciątka Jezus opuszcza swoje miejsce w oszklonej szafce ołtarzowej i pozbawiona korony oraz królewskich szatek „schodzi” po stopniach do żłóbka. Kiedy staje na ostatnim stopniu, nadchodzi Boże Narodzenie. To tradycja w kościele św. Jana Chrzciciela w Jaszkowej Dolnej w Kotlinie Kłodzkiej, gdzie cześć odbiera Mały Jezusek Praski. Figura z Jaszkowej powstała najprawdopodobniej na przełomie XIX i XX wieku i oczywiście wzorowana jest na figurce praskiego Jezulátka, a podarował ją tej śląskiej parafii ok. 1905 r. biskup praski, bowiem tereny te, choć leżały w granicach Niemiec, należały kanonicznie do archidiecezji praskiej. Kultu w Jaszkowej nie przerwało zakończenie II wojny światowej, gdy wioskę opuściła ludność niemiecka, a jej miejsce zajęli Polacy wypędzeni z Kresów Wschodnich. Jak przed laty, tak i dziś szczególnym kultem otaczają Małego Jezuska przede wszystkim kobiety oczekujące dziecka, ale tak jak we wszystkich swoich sanktuariach na świecie Dzieciątko Jezus uzdrawia, uwalnia z nałogów i rozwiązuje setki innych problemów, z którymi z ufnością przychodzą do Niego wierni.
