Jest świętą górą dla chrześcijan, żydów i muzułmanów. Biblia łączy ją z postaciami Mojżesza i Eliasza. W miejscu tym Mojżesz otrzymał od Boga Dziesięć przykazań. Czy wiemy, gdzie rzeczywiście znajduje się góra Synaj?
Zgłębiając biblijną Księgę Wyjścia, natrafimy na historię Mojżesza, który rozbił obóz u podnóża góry Horeb, nazywanej Górą Bożą, i tam pasł owce. Wtedy z płonącego krzewu ukazał mu się Anioł Pański, a Mojżesz usłyszał głos Boga, który polecił mu, aby udał się do Egiptu, uwolnił lud z niewoli i powiódł go „do ziemi żyznej i przestronnej, do ziemi, która opływa w mleko i miód” (Wj 3, 8). Mojżesz usłyszał również, że mają oddać „cześć Bogu na tej górze” (w. 13).
Góra, na którą zstąpił Bóg
Po wyprowadzeniu przez Mojżesza Izraelitów z Egiptu, po trwającej trzy miesiące wędrówce, jego rodacy dotarli do dzikich rejonów Synaju, gdzie rozbili obóz u stóp tej góry (por. Wj 19). Mojżesz wszedł na nią, a Bóg powiedział mu: „będziecie Mi królestwem kapłanów i ludem świętym” (Wj 19, 6). Powiedział też, że zstąpi na górę – w tym miejscu Biblia określa ją jako górę Synaj (por. Wj 19, 11) – trzeciego dnia na oczach całego ludu.
Właśnie trzeciego dnia dały się słyszeć grzmoty z błyskawicami, a gęsty obłok zasłonił górę i rozległ się głos potężnej trąby, oznajmiając, że lud może zgromadzić się u podnóża góry. Góra Synaj „była cała spowita dymem, gdyż Pan zstąpił na nią w ogniu” (Wj 19, 18). Rozkazał Mojżeszowi wspiąć się na górę, na której ukazał mu Dekalog oraz zbiór poleceń, które stały się Prawem, czyli Torą – podstawą religii żydowskiej. Mojżesz wzniósł później u stóp góry ołtarz oraz 12 kolumn symbolizujących 12 plemion Izraela.
Miejsce spotkania
Dlaczego Bóg wybrał właśnie górę Synaj na objawienie Dekalogu i zawarcie Przymierza? Aby to zrozumieć, trzeba spojrzeć szerzej na tradycję, która – nie tylko w chrześcijaństwie i judaizmie, także w wielu różnych religiach – wskazuje na górę jako miejsce spotkania człowieka z Bogiem.
– Góra jako miejsce, które znajduje się wyżej od ludzi, obecna jest w kulturze Mezopotamii, Egiptu czy też Ameryki Południowej. W Biblii góra od samego początku jest miejscem, gdzie Bóg spotyka się z człowiekiem – wskazuje ks. Maciej Jaszczołt, biblista, wikariusz parafii archikatedralnej w Warszawie.
Góry są bardzo symboliczne. To także miejsce, w którym Bóg doświadcza człowieka, ale też mu się objawia. Jest to szczególnie ważne w kontekście góry Synaj.
– Tam Bóg pokazał siebie, bo przedstawił się, powiedział, Kim jest, i dał Dekalog jako słowo Przymierza, czyli propozycję: możesz za tym pójść, to wybrać – staniesz się wtedy Moim ludem i Moją własnością. To bardzo szczególne zaproszenie dla człowieka – dodaje ks. Jaszczołt.
Mojżesz podczas trwającego 40 dni i 40 nocy pobytu na górze otrzymał od Boga przykazania spisane na kamiennych tablicach. Powróciwszy, zobaczył, że jego lud stopił złoto z klejnotów i ozdób i uczynił z niego posąg złotego cielca, któremu oddawał cześć. Mojżesz rozbił tablice, lecz później sporządził ich kopie.
Gdzie rozegrały się znane nam z kart Biblii sceny? Czy możemy wskazać ich miejsce?
Zgodnie z tradycją
Tego, gdzie znajduje się biblijna góra Synaj, dokładnie nie wiemy. Najprawdopodobniej jest to góra na południowym cyplu półwyspu Synaj, zwana Dżabal Katrina, o dwóch szczytach: północny nosi nazwę Horeb, południowy zaś – Dżabal Musa (po arabsku Góra Mojżesza), i to ją właśnie tradycyjnie uznaje się za górę Synaj. Wznosi się na wysokość 2285 m n.p.m. Jest to poszarpany nagi masyw górski z szaroczerwonego granitu. Synaj to trzeci pod względem wysokości szczyt na półwyspie Synaj i w Egipcie.
Miejsce to odwiedzają miliony turystów i pielgrzymów, którzy wierzą, że Dżabal Musa jest rzeczywiście górą Synaj. W 330 r. pielgrzymowała tam św. Helena, matka rzymskiego cesarza Konstantyna. Rozkazał on wzniesienie kaplicy u stóp góry, w przypuszczalnym miejscu pojawienia się ognistego krzewu, który widział Mojżesz. W późniejszych czasach, między 527 a 565 r., na rozkaz cesarza Justyniana świątynię rozbudowano. Dziś jest to klasztor św. Katarzyny, uważany za najstarszy chrześcijański klasztor na świecie. Wewnątrz klasztoru znajduje się też niewielki, X– lub XI-wieczny meczet, wybudowany tam dla panujących w owym czasie muzułmanów.
Różne tropy
Są też jednak inne miejsca pretendujące do miana biblijnej góry Synaj, jedno jest nawet w Arabii Saudyjskiej.
Chuck Missler w książce The Real Mount Sinai? (Prawdziwa góra Synaj?) i Howard Blum w The Gold of Exodus (Złoto exodusu) wskazują, że miejscem tym może być licząca 2500 m wysokości góra w Arabii Saudyjskiej zwana Dżabal al-Lawz. Z argumentów wynika, że tamtejsza roślinność sprzyjała wypasaniu zwierząt, co oznacza, że Mojżesz mógł się tam udać ze stadem owiec. Odkryto też coś, co według badaczy mogło być ołtarzem z ułożonych warstwami kamieni, ozdobionych piktogramami przedstawiającymi egipskie święte byki Apisy. Przypuszcza się, że był to właśnie ołtarz biblijnego złotego cielca.
Innym prawdopodobnym miejscem góry Synaj mogłaby być góra Karkom na pustyni Negew, tuż przy granicy egipsko-izraelskiej. Zbadano ją w 1955 r., kiedy w rejon ten udał się żydowsko-włoski archeolog prof. Emmanuel Anati. Jego oczom ukazało się sporo naskalnych rysunków ze środkowej epoki brązu, przedstawiających sceny religijne i modlących się ludzi. Jeden z rysunków był podzielony na 10 kwadratów, co Anati odczytał jako symbol Dziesięciu przykazań. Inny przedstawiał węża obok grupy ludzi, co może się odnosić do biblijnej opowieści o Mojżeszu i Aaronie oraz lasce, która przemienia się w węża (por. Wj 7, 8-12). Archeolog odkrył też 12 pionowo ustawionych kamieni, które mogły być 12 kolumnami symbolizującymi plemiona Izraela. Obok znajduje się jaskinia wyglądem przypominająca tę, w której spał Mojżesz. Prawdopodobnie była ona zamieszkana od czasów epoki kamiennej.
Poszukiwania biblijnej góry Synaj wiodą również na obszar pustyni Negew. W 1995 r. dr Gerald Aardsma podał jako miejsce objawienia Dekalogu górę Yeroham. Sądził, że znajduje się ona w odpowiedniej odległości od Egiptu i Żydzi mogli tam dotrzeć w czasie exodusu. Według jego obliczeń, dotarli najwyżej tysiąc kilometrów poza granice Egiptu, a Yeroham znajduje się w odległości 240 km od Egiptu. Aardsma uważał, że u stóp góry Synaj musiała być pustynia, na której zmieściłby się obóz liczący 600 tys. ludzi i zajmujący powierzchnię 550 ha. Jego zdaniem Dżabal Musa nie spełnia tych wymogów, a góra Yeroham – tak. Za hipotezą Aardsmy przemawia też duża ilość ceramiki znalezionej na równinie pod górą, co może oznaczać, że znajdowało się tam dawniej wielkie obozowisko. Naczynia pochodzą z tego samego okresu. Tak ogromna liczba osadników potrzebowała źródeł wody. Można je odnaleźć na górze Yeroham, a już u podnóża Karkom wody brakuje.
Wierność, która uświęca
Dla chrześcijan, ludzi wierzących, ważne jest niewątpliwie dokładne określenie położenia góry Synaj, aby wiedzieć, gdzie miały miejsce wydarzenia tak fundamentalne dla wiary i móc stanąć na miejscu, o którym Bóg powiedział, że jest „ziemią świętą” (Wj 3, 5). Geograficzno-historyczne poszukiwanie jednak powinno być zachętą do pójścia w głąb i do bardzo osobistego spotkania z objawiającym się Bogiem.
– Tu jest sceneria tego, jak ja mogę patrzeć na Dekalog. Chodzi o moją bardzo mocną relację – zaznacza ks. Jaszczołt i dodaje: – Bóg objawia Dekalog jako przepis: chcesz być ze Mną, wejść ze Mną w relację, to bądź temu wierny. Zawalcz o tę relację. Wtedy twoje serce stanie się „ziemią świętą”, na której będziesz mógł spotkać się ze Mną.
