To w działalności tego mnicha z IV wieku należy szukać początków życia zakonnego, jakie dziś znamy. Trudno sobie wyobrazić ruch monastyczny bez reguł św. Bazylego Wielkiego.
W dziejach ruchu monastycznego wyróżniają się dwa nurty: anachoreci, którzy stworzyli najstarszą formę życia mniszego, polegającą na prowadzeniu życia w całkowitym odosobnieniu i praktykowaniu nieraz skrajnej ascezy, oraz cenobici – pustelnicy prowadzący życie zakonne polegające na wspólnych zamieszkiwaniu, pracy i modlitwie pod kierownictwem opata. Rozpoczął je Pachomiusz (zm. 346), autor pierwszej reguły dla mnichów żyjących pod jednym dachem.
To jednak Bazyli, wielki Ojciec Kościoła wschodniego, przez swoją działalność duszpasterską i dorobek teologiczny dał fundamenty pod wspólnotowy charakter życia zakonnego. Szczególną rolę odegrały jego reguły. Ich struktura opiera się na pytaniach i odpowiedziach. Tak naprawdę jest to głęboki wykład zasad i norm ogólnego życia we wspólnocie. Bazyli pisze o miłości, wyrzeczeniach i posłuszeństwie. Podaje również kryteria cenobityzmu, pisze o roli przełożonego, pracy i modlitwie.
„Asketikon”, czyli reguła monastyczna
373 pytania zawarte w pismach Bazylego są wyrazem wewnętrznych doświadczeń oraz codziennych poszukiwań ascetów, którzy żyli w drugiej połowie IV wieku w Azji Mniejszej. Wywarły one ogromny wpływ na tradycję ascetyczną, przede wszystkim na Wschodzie, ale też, przez pośrednictwo św. Benedykta z Nursji, na Zachodzie. W tym duchu św. Jan Paweł II przypomniał: „Przyjmuje się powszechnie, że owa, tak doniosła dla całego Kościoła struktura, jaką jest życie zakonne, zawdzięcza wiele świętemu Bazylemu lub przynajmniej że została ona określona w sobie właściwej naturze dzięki jego decydującemu wkładowi” (list apostolski Patres Ecclesiae, II).
Dzięki Bazylemu monastycyzm stał się silnym ruchem w życiu Kościoła. Jego reguły to rzeczywiście magna carta monastycyzmu. Przede wszystkim dlatego, że św. Bazyli Wielki uczynił chrześcijańską doskonałość celem życia monastycznego. Zalecał mnichom praktykowanie cnót chrześcijańskich, posłuszeństwo duchowemu ojcu, czystość i ubóstwo oraz dzielenie się dobrami wspólnoty.
Pełna treść tego artykułu
w wersji drukowanej
lub w e-wydaniu.
